พระไตรปิฎกวิเคราะห์

ผู้ที่ควรเป็นอาจารย์ ๒๕ ข้อ  ๑. อาจารย์อุปถัมภ์ศิษย์ เมตตาต่อศิษย์  ๒. อาจารย์รู้ว่าศิษย์คนนี้ควรคบ และไม่ควรคบ  ๓. อาจารย์รู้ว่าศิษย์ประมาท และไม่ประมาท  ๔. อาจารย์รู้ว่าศิษย์จะนอน  ๕. อาจารย์รู้ว่าศิษย์เจ็บไข้  ๖. อาจารย์เอาใจใส่ศิษย์  ๗. อาจารย์รู้คุณวิเศษ  ๘. อาจารย์แจกส่วนอาหารให้ศิษย์  ๙. อาจารย์ปลอบศิษย์ว่าอย่ากลัว  ๑๐. อาจารย์สอนศิษย์ว่า ทำอย่างนี้เจริญ / ทำอย่างนี้ไม่เจริญ  ๑๑. อาจารย์รู้คามูปจาร  ๑๒. อาจารย์รู้วิหารูปจาร วิเคราะห์        ทั้งอาจารย์และศิษย์ต้องมีอุปการต่อกัน การปฏิบัติตัวของศิษย์ต่ออาจารย์ หรืออาจารย์ปฏิบัติตัวตัวศิษย์เป็นสิ่งสำคัญยิ่ง หากศิษย์ไม่เคารพต่ออาจารย์แล้ว ศิษย์ก็จะไม่ได้ความรู้        แต่ทุกวันนี้ อาจารย์และศิษย์ก็ไม่ได้ปฏิบัติตัวเป็นตัวอย่างที่ดี มีให้เห็นตามหน้าหนังสือพิมพ์ (แต่ก็มีส่วนน้อย) อย่าคิดอะไรมาก เราผู้เป็นอาจารย์ทำตัวให้น่าเคารพเลื่อมใส ให้ความรู้แก่ศิษย์อย่างเต็มที่ เต็มความสามารถก็โอเค...แล้ว    (ข้อที่ ๑๓-๒๕ เจอกันในบทความต่อไปนะครับ) มิลินทปัญหา หน้า ๑๘๔

โรคในสารท หรือ อาพาธในสารท คือ ไข้เหลือง  (หรือโรคดีซ่าน)  ที่เกิดขึ้นในฤดูสารท  (ฤดูใบไม้ร่วง)  เพราะในฤดูสารทนี้  ภิกษุทั้งหลายเปียกชุ่มด้วยน้ำฝนบ้าง  เดินย่ำโคลนบ้าง  แสงแดดแผดกล้าบ้าง  ทำให้น้ำดีของภิกษุทั้งหลายขังอยู่แต่ในถุงน้ำดี วิเคราะห์       ปัจจุบันนี้ เรียกว่า โรคไวรัส B ลงตับ  พระที่เดินทางไปเรียนหนังสือที่ต่างประเทศ เช่น ประเทศอินเดีย เป็นต้น เป็นโรคนี้มาก เพราะว่าไม่ระมัดระวังเกี่ยวกับน้ำดื่ม และอาหารที่ฉัน เป็นแล้วจะตาเหลือง หมองคล้ำ ซีดเหลือง มีเส้นเอ็นสะพรั่ง (ตามพระบาลีว่างั้น) รักษาตามคำสั่งของแพทย์      โรคนี้รักษาให้หายได้ แต่โรคใจ (อกหัก รักคุด) รักษาไม่ค่อยหาย ต้องใช้ดอกไม้ชนิดหนึ่งรักษา ดอกไม้ชนิดนี้ เรียกว่า  ดอกไม้จันทร์.........นะครับ วิ.อ.  ๓/๒๖๐/๑๗๓

" พระผู้พระภาคเจ้าทรงอนุญาตเภสัช ๕ อย่าง ได้แก่ เนยใส  เนยข้น  น้ำมัน  น้ำผึ้ง  น้ำอ้อย   เป็นทั้งตัวยาและชาวโลกก็ถือกันว่าเป็นยา ให้ประโยชน์ทางโภชนาการ ไม่เป็นอาหารหยาบ รับประเคนแล้วฉันได้ทั้งในกาลและวิกาล " วิเคราะห์       ยา ๕ อย่างนี้ พระองค์ทรงอนุญาตไว้แล้ว และพระภิกษุสามารถฉันได้เลย โดยไม่ต้องรับประเคนซ้ำอีก จะเห็นได้ว่า พระเวลาไปไหนมาไหน เรื่องของอาหารก็มีส่วนสำคัญอย่างยิ่ง บางครั้งฉันไปก็ไม่เกิดประโยชน์แต่ก็ยังฉัน จึงเกิดโทษ ซึ่งเรียกว่า โรคในฤดูสารท (จะได้อธิบายในบทต่อไป)       ช่วงนี้หน้าร้อน อากาศร้อน และร้อนมาก ต้องระวังเรื่องอาหารให้ดีนะครับ ดื่มน้ำเยอะๆ รักษาสุขภาพให้ดีนะครับ.....เป็นห่วงงงงงงง..... วิ.มหา๒  ๕/๒๖๐/๔๔

" ภิกษุในธรรมวินัยนี้ทำความรู้สึกตัวในการก้าวไป การถอยกลับ การยืน  การเดิน ฯลฯ การพูด การนิ่ง ภิกษุผู้มีสัมปชัญญะเป็นอย่างนี้" วิเคราะห์       ต่อเนื่องจากบทความที่แล้ว สัมปชัญญะนี้ ต่างจากสติ ก็เมื่อเวลาใช้นี่แหละ แต่ธรรมทั้ง ๒ ประการนี้ ต้องอยู่คู่กันนะครับ สัมปชัญญะ คือ รู้สึกตัวอยู่เสมอ  ทุกๆเวลา ทุกๆการกระทำ ทุกๆอิริยาบถ เวลาใช้ก็ในขณะนั้นแหละ      ปัจจุบันนี้ถึงมีสำนวนว่า " อย่าลืมตัว เป็นวัวลืมตีน " งัยครับ... โชคดีมีสติสัมปชัญญะทุกท่านนะครับ สํ.สฬา. ๑๐/๒๕๖/๒๘๐

" ภิกษุในะรรมวินัยนี้ พิจารณาเห็นกายในกาย มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ  กำจัดอภิชญาและโทมนัสได้ ฯลฯ  พิจารณาเห็นธรรมในธรรมทั้งหลาย มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ  กำจัดอภิชญาและโทมนัสในโลกได้  ภิกษุมีสติเป็นอย่างนี้แล"    วิเคราะห์         นี้เป็นลักษณะของสติ และผู้ที่มีสติ  โดยเฉพาะความหมายแรก คือ เห็นกายในกายนี้ เป็นอะไรที่ลึกซึ้งกินใจมาก จะดูเฉพาะรูปลักษณ์ภายนอกเห็นจะคงไม่ใช่แน่นอน ต้องพิจารณามากกว่านั้นแน่นอน เวลาใช้สติ ก็ก่อนทำ และก่อนพูดนะครับ         สมัยนี้ต้องใช้สติเยอะมาก  แถมต้องมีสตังด้วย.... (จึงยอดเยี่ยมไปเลย) สํ.สฬา. ๑๐/๒๕๖/๒๘๐

" ภิกษุทั้งหลาย  ภิกษุพึงมีสติสัมปชัญญะตลอดเวลา  นี้เป็นคำพร่ำสอน  สำหรับเธอทั้งหลายของเรา" วิเคราะห์           คำว่าภิกษุทั้งหลายนั้น อาจจะหมายถึง คฤหัสถ์ หรือ ชาย หญิง เด็ก ผู้ใหญ่ ก้ได้ทั้งนั้น เราจะทำอะไร สิ่งไหน เมื่อไร ? ก็ต้องมีธรรมทั้ง ๒ อย่างนี้ เพราะธรรม ๒ ประการนี้ มีอุปการะต่อการประพฤติธรรมทั้งหมด (ในหัวข้อต่อไปก็จะอธิบายว่าสติ..สัมปชัญญะ คืออะไร)          แต่คนเราทุกวันนี้ ละเว้นและไม่ปฏิบัติ จึงเกิดปัญหาตามมา อย่างที่เห็น ถ้ายังงัยละก็เริ่มต้นตั้งแต่ตัวเรานี่แหละเยี่ยมที่สุด.....            สํ.สฬา. ๑๐/๒๕๖/๒๘๐

คนพาล คือ คนเช่นไร ?  คนพาลนั้น ประกอบด้วยธรรม ๓ ประการ คือ..... ๑. ตั้งปัญหาโดยไม่แยบคาย ๒. ตอบปัญหาโดยไม่แยบคาย ๓. ไม่ชื่นชมยินดีปัญหาที่ผู้อื่นตอบโดยแยบคาย ด้วยบทพยัญชนะที่เหมาะสม สละสลวย เข้ารูป บทวิเคราะห์      สมัยนี้ ยุคนี้ จะดูคนพาลนั้นไม่ยากเลย นอกจากที่พูดไม่ดี คิดไม่ดี และทำไม่ดีแล้ว ก็ยังประกอบด้วยเหตุ ๓ ประการข้างต้นนั้น      -เวลาถามปัญหา ก็ถามอะไรก็ไม่รู้ ไม่ได้ประเทืองปัญญาสักนิด เรียกว่า ถามเอามัน....      -เวลาตอบปัญหา ก็ตอบแบบไม่ยั้งคิด ตอบแบบกวนๆ (อวัยวะส่วนล่าง)      -คนอื่นเค้าตอบปัญหาที่เป็นประโยชน์ ก็บอกว่า ไร้สาระ ไม่ถูกใจบ้างละ จิปาถะ..... เพราะฉะนั้น การรู้จักฟังคนอื่น แล้วนำมาพิจารณา น่าจะเป็นประโยชน์กับตัวเองและส่วนรวม พัฒนาตัวเองและสติปัญญาได้มากขึ้น.... วันนี้ขอนั่นกะบะหลังเลยแล้วกัน เพราะรัฐบาลท่านตั้งปัญหาโดยแยบคายแล้วหละ.... อัง.เอกก ทุก ๑๒/๕/๑๔๓

" ภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตรากไม้ที่เป็นยา  คือ   ขมิ้น  ขิงสด  ว่านน้ำ  ว่านเปราะ  อุตพิด  ข่า  แฝก  แห้วหมู  หรือรากไม้ที่เป็นยาชนิดอื่นที่มีอยู่  ซึ่งไม่ใช่ของเคี้ยวของฉัน  รับประเคนแล้วเก็บไว้ได้จนตลอดชีพ  เมื่อมีเหตุจำเป็น  ภิกษุจึงฉันได้  เมื่อไม่มีเหตุ  ภิกษุฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ " วิเคราะห์      เมื่อได้อ่านข้อความที่พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตแล้ว จะเห็นได้ว่า รากไม้ที่เป็นยามีอยู่มากมาย อย่างขมิ้น ขิงสด อย่างนี้่เป็นต้น มีสรรพคุณในการระบายลมในท้อง แต่ถ้าฉันมากๆ และบ่อยก็จะทำให้มีผลกระทบต่อกระเพาะอาหาร เมื่อเวลามีเหตุจำเป็นจึงฉันได้ ก็คือไม่สบายนั่นเอง  แต่ถ้าสบายดี ไม่ได้เป็นอะไร ก็อย่าฉัน หรือทานให้มากนะครับ.... เดี๋ยวจะไม่สบายเอา       แต่ถ้าไม่สบายใจ... รากไม้เหล่านี้ก็ช่วยไม่ได้ มีอย่างเดียวคือ ต้องไปนอนคุยกับรากไม้นะครับ.... วิ.มหา.(๒) ๕/๒๖๓/๔๖

อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ. ตนแล เป็นที่พึ่งของตน. วิเคราะห์ .        การที่่มนุษย์ได้ทำมาหาเลี้ยงชีพ ก็ต้องอาศัยปัจจัยและทรัพย์สินในภายนอกอยู่แล้ว ไม่ได้อาศัยบุคคลอืนมาคอยช่วยเหลือทุกอย่างไป แต่ว่าทุกวันนี้ เราต้องอาศัยเทคโนโลยีมาช่วยในเรื่องต่างๆ แต่ก็อย่าลืมว่า ต้องอาศัยตนเองด้วยนะจ้ะ. ขุ.ธ. ๒๕/๒๖